A.Topraklama Nedir:

Elektrik tesisilerinde aktif olamayn bölümler ile sıfır iletkenleri ve bunlara bağlı bölümlerin, bir elektrod yardımı ile, toprakla iletken bir şekilde birleştirlmesine topraklama denilmektedir. Topraklama başlıca üç maksatla yapılmaktadır:

1. Koruma Topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için işletme araçlarının aktif olmayan kısımlarının topraklanmasıdır. Koruma topraklaması, alçak gerilim tesislerinde temas gerilimine karşı koruma yöntemlerinden biridir. Yüksek gerilim tesislerinde ise temas gerilimine karşı kullanıcak tek yöntemdir.
2. İşletme Topraklaması: İşletme akım devresinin, tesisin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. İşletme esnasında gerilim altında olabilen noktaların topraklanmasına İşletmne Topraklanması adı verilir.
3. Fonksiyon Topraklaması: bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getilrmesi için yapılan topraklamadır. Paratoner topraklaması, raylı sistem topraklaması buna örnek verilebilir.

B.Temel Topraklaması:

Ülkemizde topraklama tesislerinin yapılması ve işletilmesi, en son olarak 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren ‘Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’ ile belirli bir düzen altına alınmıştır. Temel Topraklaması binaların henüz inşaatın başlangıcında temel aşamasında iken yapılan topraklamadır.

Temel topraklamasında aşağıdaki maddelere uyulmalıdır:

1. Temel topraklaması tüm yeni binalarda uygulanmak zorundadır.
2. Temel topraklayıcı kapalı bir ring şeklinde yapılmalıdır. Binaların dış duvarlarının temellerine veya temel platformu içine yerleştirlimelidir.
3. Temel topraklayıcı, her tarafı betonla kaplanacak şekilde düzenlenmeli ve temel betonu döküldükten sonra her yöne en az 5 cm beton içinde kalacak şekilde yerleştirlmelidir. Son noktalar temelin dışına çıkarılmalıdır.
4. Topraklayıcının beton içindeki yeri, uygun mesafelere konacak tutucularla sabitlenmelidir.
5. Kuvvetlendirilmiş (çelik hasırlı) temellerde, topraklayıcı en alt sırdaki .elik hasır üzerine yerleştirilmeli ve yerini sabitlemek için yaklaşık 2 m aralıklarla çelik hasıra bağlanmalıdır.
6. Temel topraklamasında, 30mm x 3,5 mm boyutlarında galvaniz çelik şerit veya 10mm çapında yuvarlak galvaniz çelik çubuk kullanılmalıdır. Galvaniz; betonarme, demir ile ayni esaslı malzeme olduğundan, korozyon riski taşımaz ve dolayısıyla en uygun malzemedir.
7. Oturduğu tabanı büyük olan binalarda, temel topraklayıcı tarafından çevrelenen alan, enine bağlantılarda 20m x 20m!lik gözlere bölünmelidir.
8. Temel topraklamasının bağlantı filizleri, bina içine girdikleri yerde en az 1,5 m uzunluğunda olmalıdır. Bu filizler, giriş noktalarında korozyona karşı korunmalıdır.
9. Temel topraklaması yapılan yerlerde mutlaka potansiyel dengeleme barası tesis edilmelidir.
10. Ana potansiyel dengeleme yapmak amacıyla, potansiyel dengeleme barasına bağlanarak filiz veya bağlantı parçası bina ana panosunun yanına yerleştirilmelidir.
11. Topraklama iletkenlerinin, topraklama direncinin ölçülmesi sırasında ayrılablimesi için, gerekli düzenekler kolay ulaşılabilir yerlerde olmalıdır.
12. Topraklama iletkeni ayırıcı düzeneğinin mekanik dayanımı yeterli olmalıdır.
13. Çubukların eklerinde kullanılan malzemeler, çubuklarla aynı mekanik dayanıma sahip olmalıdır.
14. Temel topraklamasını yaparken, binanın elektrik projesinin onaylanmasında ön şartlardan birisi olan “temel topraklama projesi”‘ndeki ayrıntılara aynen uyulmalıdır.

C.Topraklama Direnci:

Bir topraklama tesisi ile bundan yeteri kadar uzakta bulunan referans toprak arasında ölçülen direnç değeri topraklama direncidir.
Bu değer topraklama barasından başlayarak, topraklama iletkeni ve barasının dirençleri, topraklama elektrodları ile toprak arasındaki geçiş direnci, topraklayıcıdaki yayılma direnci ve toprağın direncinden oluşur.
Topraklama iletkenleri ve topraklama barasının dirençleri yayılma direncinin yanında çok küçüktür. Geçiş direnci de iyi yapılmış bir tesisde ihmal edilebilir.
Toprak direnci ise toprak özdirencinin toprak özdirencinin çok büyük olmasına karşın toprak içinde dağıldığı yüzeyin büyüklüğü dikkate alınarak hesaba girmez.
Sonuç olarak topraklama direncinin topraklayıcının yayılma direncinden olduğu kabul edilir.
Çeşitli topraklama tesislerinin işletme dönemi içindeki muayene, ölçme ve denetlemeler ilişkin önerilen periyotlar aşağıda verilmiştir:

– Elektrik üretim iletim ve dağıtım tesisleri (enerji nakil ve dağıtım hatları hariç): 2 yıl
– Enerji nakil ve dağıtım hatları: 5 yıl
– Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri;
a. Topraklamalara ilişkin dirençlerin muayene ve ölçülmesi: 1 yıl
b.Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme ve kontroller: 2 yıl
-Sabit olmayan tesisler için;
a. Sabit işletme elemanları: 1 yıl
b.Yer değiştirebilen işletme elemanları: 6 ay
– Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışan işyerleri ve işlerle alınacak tedbirler hakkındaki tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyodları bir yılı aşamaz.